Bezienswaardigheid Smaldersestraat 10-12 en 14

Dit gerenoveerde hallenhuis met rieten dak heeft een eeuwenoude geschiedenis. De vroegste gegevens van de hoeve 'Wedehamer' dateren uit het jaar 1365, waarmee de boerderij tot de oudste locaties van Liempde behoort. Het is destijds een leengoed van het kasteel Oud Herlaer in Sint-Michelsgestel, wat betekent dat de kasteelheer van Oud Herlaer de hoeve aan een zogenaamde leenman uitleent in ruil voor geld en diensten in tijden van oorlog en nood. In de loop der eeuwen komt de hoeve in handen van adellijke families en grootgrondbezitters. Het pand, dat tegenwoordig in gebruik als woonhuis, dateert waarschijnlijk uit de zestiende of vroeg zeventiende eeuw.

Uit de boeken van Oud-Herlaer te Sint-Michielsgestel waarin de Sint-Maartenscijnzen (11 november de dag dat de pacht moest worden afgedragen) staat geregistreerd blijkt dat in Liempde het leengoed “Wedehamer” cijnsplichtig is aan de kasteelheer. De tekst in het leenboek luidt: “ ’t goet de Wedehamer te Liemde op de Dommel, van Beleke wijf van Beke, en na haar van Aernt van Goir Danielssoen”. De hoeve is gelegen aan de zuidzijde van een grote meander van de rivier de Dommel en aan de oostzijde van de Kerkakker in de nabije omgeving van de Sint-Janskapel die in 1603 de parochiekerk van Liempde werd.

Vermoedelijk zijn de leengoederen van het kasteel Oud Herlaer oorspronkelijk afkomstig van de abdij van Echternach. Omstreeks het jaar 699 schenkt een zekere Hadericus een aantal bezittingen in en rondom het huidige Sint-Michelsgestel aan de geloofsverkondiger Willibrord. Wanneer Willibrord overlijdt, komen zijn bezittingen in handen van de abdij van Echternach, waaronder waarschijnlijk ook de voorloper van de hoeve Wedehamer.

Door de eeuwen heen kent de hoeve vele leenheren waaronder - tot het einde van de zestiende eeuw - de adellijke familie Van Goir uit Limburg. De heren van Geijsteren en Well behoren tot die familie. Als Jacob van Eijl, heer van Geijsteren, omstreeks 1593 overlijdt, komt de hoeve op naam van zijn vrouw Helena Turck. Na haar dood komt de hoeve in het bezit van haar familie.

In 1607 erft jonkheer Augustijn Turck het leengoed Wedehamer. Na enkele generaties in het bezit te zijn van de familie Turck verandert de naam Wedehamer omstreeks 1650 geleidelijk in 'Turkse hoeve'.  In 1671 als de familie Turck de hoeve verkoopt, wordt deze omschreven als: “een steene huijs met pannen gedeckt, een brouwhuijs, schuere, boomgaert”. De hoeve is omgeven door een gracht.

In 1698 wordt de hoeve getaxeerd op 770 gulden en met bijbehorende landerijen op 2760 gulden.

In de achttiende eeuw komt de hoeve in handen van grootgrondbezitters uit 's-Hertogenbosch.

In 1832 staat de hoeve op naam van Gerardus Bernardus Verheijen, advocaat en woonachtig te ’s-Hertogenbosch, en wordt door het kadaster geclassificeerd onder klasse 6: “Gewone boerenwoning van de beste soort, deels in goeden en deels in minderen staat van onderhoud”. In 1914 verkopen de gebroeders Adrianus en Cornelis van de Laak, landbouwers te Liempde aan Elisabeth Schoenmakers, landbouwster te Liempde, de landbouwerswoning met weiland, bouwland, water en hakhout, gelegen te Liempde ter hoogte van Smalder en Kerkakker, voor het bedrag van 4410 gulden. De gebroeders van de Laak laten een nieuw boerderijtje bouwen, het huidige Smaldersestraat 14.Via Jan en Bet van Kuringen komt dochter Tonnie van Kuringen, na haar huwelijk met Jo van Balkom, in het bezit van boerderij. Zij verkoopt de boerderij in 1979 aan Jan van Doremalen. Hij laat de boerderij restaureren en maakt er twee woningen van. In 2007 komen beide delen in bezit van de huidige eigenaar en wordt de boerderij teruggebracht tot zijn huidige vorm

Het betreft hier een boerderij van het type hallenhuis.

Bronnen

·       Gesprek met eigenaar Kees Quinten, eigenaar van het pand Smaldersestraat 14, d.d. 29 november 2011.

·       Observaties van Dick Zweers, bouwhistoricus en lid van de Monumentencommissie gemeente Boxtel en Els Vissers, jarenlang verbonden aan de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, d.d. 29 november 2011.

·       Boerderijbeschrijvingen. Stichting Kèk Liemt,1998.